تعلل در اعلام نرخ تورم اسفند | از تغییر سال پایه تا رکوردشکنی قیمت‌ها

مرکز آمار ایران طبق رویه چند سال اخیر خود، در نخستین روز ماه جدید، شاخص بهای مصرف‌کننده در ماه قبل را منتشر می‌کرد. با آغاز فروردین ۴۰۲ نیز انتظار می‌رفت متولی ارائه اطلاعات و آمر نسبت به انتشار شاخص بهای مصرف‌کننده در اسفند ماه گذشته اقدام کند اما نه در روز نخست فروردین و نه در نخستین روز کاری سال، شنبه ۵ فروردین ۴۰۲، نرخ تورم توسط مرکز آمار اعلام نشد.

اعلام نشدن نرخ تورم اسفند، کافی بود تا برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی در فضای مجازی به گمانه‌زنی درباره دلایل این تعلل و تاخیر بپردازند اما مرکز آمار در اطلاعیه‌ای، تاخیر را ناشی از تغییر سال پایه اعلام کرد:  «نظر به این‌که شاخص قیمت مصرف‌کننده همواره در نخستین روز ماه بعد توسط مرکز آمار ایران اعلام می‌شود، به اطلاع می‌رساند علت تأخیر در انتشار نتایج اسفند ١۴٠١، تکمیل فرایند تغییر سال پایه از ١٣٩۵ به ١۴٠٠ است… با توجه به تغییر ترکیب سبد مصرف‌کننده در طول زمان، طبق توصیه‌های بین‌المللی ضروری است در بازه‌های زمانی مشخص سال پایه تغییر کند، بر این اساس فرایند تغییر سال پایه که از ابتدای سال ١۴٠٠ در مرکز آمار ایران آغاز شده، در مراحل پایانی است و آخرین نتایج شاخص قیمت مصرف‌کننده بر اساس سال پایه جدید متعاقباً اعلام خواهد شد.»

در ادبیات اقتصادی، سال پایه به عنوان مبدا تحولات اقتصادی در نظر گرفته می‌شود و تغییر شاخص‌ها با سال پایه (در محاسبات مرکز آمار با عدد ۱۰۰) مقایسه می‌شود. برای مثال در گزارش مرکز آمار از نرخ تورم در بهمن ماه گذشته آمده بود شاخص «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» به عدد ۹۰۹/۳ رسیده است. به این معنا مردم در بهمن ۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۵ (سال پایه) بیشتر از ۹ برابر برای گروه خوراکی‌ها می‌پرداخته‌اند.

تغییر سال پایه پیچیدگی‌ها و محاسبات خاص خود را دارد اما در ساده ترین شکل گفته می‌شود برای بهبود فرایندهای آماری بهتر است پس از تحولات عمیق یا تکانه‌های شدید در اقتصاد، سال پایه تغییر کند.

بر این مبنا و با توجه به وضعیت خاص اقتصاد ایران در سال‌های اخیر، کاهش تحریم‌ها و افزایش مبادلات خارجی، برقراری مجدد تحریم‌ها و فشار حداکثری، تغییر نرخ‌های کلیدی مانند انرژی و ارز و… تغییر سال پایه دور از انتظار نبود. مرکز آمار نیز به تصریح رئیس خود، جواد حسین‌زاده، از میانه‌های سال گذشته در تدارک تغییر سال پایه بوده است.

حسین‌زاده، هشتم شهریور گذشته به خبرگزاری دولت گفته بود: «باید پنج سال یک بار سال پایه شاخص‌های قیمت و حساب‌های ملی تغییر کند و کارهای گسترده‌ای انجام می‌شود، هم اکنون اقداماتی برای تغییر سال پایه ۱۴۰۰ انجام می‌دهیم و سال پایه را از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ تغییر می‌دهیم و از ابتدای سال ۱۴۰۲ با سال پایه جدید شاخص‌های قیمت را ارائه می‌کنیم.»

حال با گذشت ۷ ماه از آن مصاحبه و ۲۰ روز از سال جدید، مرکز آمار ایران نه نرخ تورم اسفند ماه را اعلام کرده و نه توضیح داده است چه لزومی داشته و دارد که شاخص بهای مصرف‌کننده برای یک ماه از سال قبل، با سال پایه جدید محاسبه شود؟ آیا سابقه داشته که نرخ تورم یک ماه از سال با یک سال پایه و ماه بعدی با سال پایه دیگری محاسبه شود؟

این ابهام‌ها باعث شده است حدس و گمان‌هایی درباره بزرگ‌بودن رقم تورم ماهانه و رکوردشکنی مجدد رشد قیمت‌ها در ماه آخر سال پیش مطرح شود. رشد قیمت‌ها در سال قبل رکوردهای جدیدی را ثبت کرد که با وعده‌ها و شعارهای دولتمردان سیزدهم هم‌خوانی نداشت. حال بر اساس شواهد و قرائن به نظر می‌رسد در اسفند ماه گذشته نیز نرخ تورم به قله‌های جدیدی دست یافته است که دولت تمایل چندانی به اعلام آن ندارد. اگر چنین نباشد، باید بپذیریم که شگفت‌آفرینی جدیدی از دولت سیزدهم در راه است و آن اعلام شاخص بهای مصرف‌کننده در ۱۱ ماه با یک سال پایه و در یک ماه با سال پایه دیگری است!

انتهای پیام