صداوسیما ۴۰ هزار کارمند دارد و صدها شبکه اما جایگاه جهانی چطور؟

روزنامه‌ی جم جم در شماره‌ی ۲۰ تیرماه خود گزارشی با عنوان «رویارویی با ۲۹۵شبکه معاند فارسی‌زبان» منتشر کرده است و نوشته است «سونامی دروغ و تحریف و نقش رسانه ملی در برابر آن را بررسی کرده‌ایم» در این گزارش «رسانه‌ی ملی» را« در نبرد با ۳۰۰ شبکه معاند» تعریف کرده است.

چرا موضوع سیاسی شد؟

به شکل طبیعی و به طور کلی، بحث از وضعیت رسانه و کمیت‌های در اختیارش ذیل موضوعات فرهنگی اجتماعی دست‌بندی می‌شود و انتظار می‌رود توسط متخصصان این حوزه مورد پرسش و واکاوی قرار بگیرد؛ اما وضعیت خاص و تقریبا منحصر به فرد صدا و سیما ج.ا، از نظر مالکیت، مدیریت و گستردگی حوزه عمل، سبب شده اغلب بحث‌ها درباره کمیت و کیفیت آن به سرعت سویه سیاسی پیدا کند و با خارج شدن از وضعیت طبیعی، نوعی موضع‌گیری سیاسی تلقی شود که به پاسخ دندان‌شکن نیاز دارد. این شرایط سبب شده آمار و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های صداوسیما، همواره در هاله‌ای از ابهام قرار داشته باشد بطوری‌که می‌توان گفت هیچ آمار رسمی دقیقی از تعداد کارکنان، میزان امکانات، رقم درآمدها و هزینه‌های این مولتی‌مدیای بسیار بزرگ در دسترس نیست و آن‌چه هم وجود دارد اطلاعاتی‌ست که در بگو مگوهای سیاسی میان افراد و احزاب به نوعی به بیرون درز کرده است.

عددی همواره محرمانه

این وضعیت محصول تضادهای سیاسی‌ای است که از نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ تشدید شد. تا پیش از دوم خرداد ۷۶، پرسش از وضعیت رسانه در فضای سیاسی موضوعیت و در فضای فرهنگی و اجتماعی جذابیت نداشت. با روی کار آمدن دولت سیدمحمد خاتمی، صداوسیما به محل تجمع مدیران برکنارشده دستگاه‌های دولتی تبدیل شد؛ مدیرانی که اغلب به جناح راست دهه ۶۰، محافظه‌کار دهه ۷۰ و اصول‌گرای دهه ۸۰ نزدیک بودند و خواه‌ناخواه از فرصت حضور در رسانه برای نقد عملکرد رقیب سود می‌جستند. در این شرایط و با توسعه کمی و کیفی مطبوعات، اصول‌گرایان صداوسیما را به ابزاری برای پر کردن خلأ رسانه‌ای خود تبدیل کردند که نتیجه آن مشخص بود؛ تشدید کش‌مکش‌ها و سیاسی‌شدن مباحث مربوط به این سازمان.

سیاست جدید صداوسیما البته منتقدانی از درون هم داشت. خبرنگار انصاف نیوز نامه یکی از مدیران کل وقت مراکز استان‌ها را رویت کرده است که خطاب به رحمانی فضلی، معاون سیاسی وقت سازمان هشدار داده است هجوم چهره‌های سیاسی برکنارشده از دولت به پست‌های مدیریتی این سازمان، علاوه بر تشدید تضادهای سیاسی، به افت کیفیت مدیریت و در نتیجه برنامه‌ها منجر می‌شود.

این هشدار البته شنیده نشد و بنابراین اصلاح‌طلبان، که پس از دولت مجلس را هم در اختیار گرفته بودند، عزم خود را جزم کردند تا صداوسیما را از چنگ جناح راست دربیاورند. اوج این تلاش‌ها به ممنوعیت ورود رئیس وقت سازمان به جلسات هیات دولت و تصویب تحقیق و تفحص از آن در مجلس ششم منجر شد. به این ترتیب بودجه، نحوه هزینه‌کرد درآمدها، تعداد حقوق‌بگیران و… به اعدادی محرمانه بدل شدند. مرحوم علی کردان در مقام معاونت مالی اداری صداوسیما، نقش پررنگی در مخفی‌کردن این اعداد داشت و چنان در این کار موفق بود که گزارش تحقیق و تفحص مجلس هم نتوانست پرده از این ارقام بردارد.

بعدتر که دولت اصلاحات جای خود را به دولت مهرورزی داد، ماه‌عسل دولت و سازمان صداوسیما آغاز شد. در این دوره، گرچه کوتاه بود، سهم صداوسیما از بودجه عمومی افزایش چشم‌گیری یافت و به عزت‌اله ضرغامی، که جانشین علی لاریجانی شده بود اجازه داد برنامه‌ی بلندپروازانه‌اش برای گسترش نیروی انسانی و شبکه‌های رادیو و تلویزیونی را دنبال کند. در این دوره هم تعداد شبکه‌های تاسیسی و هم تعداد نیروهای واردشده به صداوسیما، رکورد شکست.

راه‌های بسته و گشوده جام جم

برای استخدام در صداوسیما سه روش عمده قابل ردگیری است؛ نخست دانشجویانی که از طریق کنکور جذب دانشکده صداوسیما و در رشته‌های مد نظر، تربیت می‌شوند. این افراد پس از گذراندن واحدهای درسی، کد پرسنلی اخذ می‌کنند و به استخدام سازمان صداوسیما درمی‌آیند.

روش دوم، جذب نیروهایی است که با برنامه‌سازان صداوسیما همکاری می‌کنند. در این روش، افراد در رشته فعالیت‌های مختلف با یک تهیه‌کننده قرارداد می‌بندند. اگر این قراردادهای خرید خدمتی تداوم یابد و از چند مورد فراتر رود، بخت فرد برای استخدام در سازمان افزایش می‌یابد. تعداد زیادی از استخدامی‌های فعلی صداوسیما، افرادی هستند که در طرح ساماندهی کارکنان سازمان در دوره محمد سرافراز از این طریق به جمع کارکنان صداوسیما افزوده شدند. این افراد به علاوه کسانی که تحت عنوان کلی پیمانی‌ها شناخته می‌شدند، عموما تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند و مشمول قوانین وازرت کار می‌شوند در حالی‌که صداوسیما نظام پرداخت – بازنشستگی ویژه خود را دارد.  

سومین روش هم آشنایی با یکی از مدیران بلندپایه یا پرنفوذ سازمان و توصیه اوست که مسیر استخدام را هموار می‌کند. نیروهایی که به این روش استخدام شده و کد پرسنلی دریافت می‌کنند، اغلب مشمول نظام پرداخت خاص خود سازمان هستند.

ضرغامی عدد می‌دهد

گرچه فضای سیاسی کشور هیچ‌گاه شاهد التهابات دوره اصلاحات نبود، آمارهای مرتبط با صداوسیما محرمانگی خود را حفظ کرد اما اظهار نظرهای رئیس مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت صداوسیما، واکنش جانشینش را در پی داشت و به این ترتیب برای نخستین بار، اعداد و ارقامی از سوی یک مقام مرتبط با صداوسیما اعلام شد که بیشتر از هر چیز دیگر، ابعاد و وسعت این سازمان را شفاف کرد.

شامگاه ۱۸ خرداد ماه ۱۳۹۵، علی لاریجانی که با یک بازی حساب شده محمدرضا عارف را در رقابت برای ریاست مجلس دهم پشت سر گذاشته بود، به گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما آمد و از برنامه‌های دوره جدید مجلس، وضعیت بودجه و اقتصاد کشور و مسائل دیگر سخن گفت. او در فرازی از سخنانش، از تورم نیرو در سازمان‌های دولتی و از جمله صداوسیما انتقاد کرد. این نقدها به مذاق جانشین لاریجانی در صداوسیما خوش نیامد و چند روز بعد، عزت‌اله ضرغامی در کانال تلگرامی خود، از برخی اعداد و ارقام مربوط به سازمان صداوسیما پرده برداشت. ضرغامی نوشته بود: «سازمان ایده‌آلی که به اعتقاد شما باید با ۱۲-۱۰هزار کارمند اداره شود، با ۲۸هزار کارمند در سال ۸۳ تحویل شد (به اعتقاد برخی مدیران ۳۰هزار نفر)؛ امروز تعداد کارمندان سازمان ۳۳.۶۰۰نفر است.»

قابل توجه این‌جاست که ضرغامی، چند سالی به عنوان معاون امور استان‌ها و مجلس صداوسیما فعالیت کرد و سپس رئیس سازمان شد اما همو نیز از رقم دقیق کارکنان سازمان اطلاع ندارد و آن را رقمی بین ۲۸ تا ۳۰ هزار نفر اعلام می‌کند.

ضرغامی این را هم نوشته بود که «اگر منظور شما تعداد کارمندان رسمی است؛ لازم است اشاره شود که این رقم در سال۸۳ (اتمام مدیریت جناب‌عالی) ۱۴.۴۰۰ نفر بود که در سال ۹۳ به ۱۳.۶۴۰ نفر کاهش یافت.»

منظور آقای ضرغامی از نیروهای رسمی، مشمولین نظام پرداخت بازنشستگی ویژه خود صداوسیماست که پیش‌تر به آن اشاره شد.

او در فراز دیگری از نامه‌اش، گفته بود گسترش فرستنده‌ها و شبکه‌ها در دوره ۱۰ ساله مدیریتش «نیاز به جذب و آموزش نیروی انسانی ماهر داشت.» و به این ترتیب از رشد نیروی انسانی در رسانه ملی دفاع کرده بود.

صداوسیما ۴۰ هزار کارمند دارد

نامه عزت‌الله ضرغامی به علی لاریجانی را می‌توان پایه محاسبه نیروهای سازمان صداوسیما قرار داد؛ ضرغامی در نامه خود تلویحا اشاره کرده است که در یک دوره ده ساله، خالص جذب نیرو در این سازمان، سالانه ۲ درصد بوده است. بنابراین اگر رقم ۳۳ هزار و ۶۰۰ حقوق‌بگیر صداوسیما در سال ۱۳۹۳ را (که ضرغامی پس از ۱۰ سال جای خود را به محمد سرافراز داد) مبنا قرار دهیم، با رشد خالص سالانه دو درصد، این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۳۹ هزار و ۶۵۰ نفر می‌رسد.

از روش دیگری هم می‌توان به این عدد رسید. می‌دانیم در سال‌جاری، بودجه مصوب صداوسیما بالغ بر ۷ هزار و ۹۳۸ میلیارد تومان بوده است. از این رقم به گفته منابع مختلف بین ۷۰ تا ۸۰ درصد، صرف حقوق و دستمزد کارکنان می‌شود. اگر میانه این عدد را به عنوان حقوق و دستمزد پرداختی سال ۱۴۰۲ به کارکنان صداوسیما درنظر بگریم، به رقم ۵ هزار و ۹۵۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان می‌رسیم.

حال اگر دریافتی هر یک از کارکنان صداوسیما را به‌طور متوسط سالانه ۱۵۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، تعداد حقوق بگیران این سازمان در مرز ۴۰ هزار نفر (۳۹ هزار و ۶۹۰ نفر) خواهد بود.

مقایسه‌ای با رسانه‌های تراز جهانی

برای این‌که تصوری از حجم نیروی شاغل در سازمان صداوسیما داشته باشید، فقط کافی‌ست بدانید شبکه رسانه‌ای بی‌بی‌سی که تقریبا تمام جهان را پوشش می‌دهد، کمتر از ۲۱ هزار کارمند در سراسر جهان دارد.  

انتهای پیام