چشم انداز اینترنت از منظومه‌های ماهواره ای

به گزارش سیتنا، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی با عنوان «چشم‌انداز اینترنت از منظومه‌های ماهواره‌ای اقتباس از گزارش اندیشکده آلمانی امنیت و امور بین‌الملل (SWP)» آورده است که میلیاردها نفر در سراسر جهان هر روز برای انجام اموری مانند دریافت خدمات دولتی، انجام معاملات تجاری، دریافت اخبار و برقراری ارتباطات اجتماعی به اینترنت وابسته هستند و سالیانه میلیون‌ها کاربر جدید به آن اضافه می‌شوند. خدمات اینترنت پرسرعت، امن، قابل‌اعتماد و مقرون به‌صرفه برای همه آحاد جامعه یکی از مهم‌ترین مسائل کشورهاست. بیشتر ترافیک اینترنت جهان از طریق کابل‌های فیبر نوری انجام‌می‌شود.

این گزارش بیان می‌کند که توسعه کابل‌های فیبرنوری در مناطق پُرجمعیت شهری دارای توجیه اقتصادی است، اما در مناطق کم‌جمعیت و روستایی صرفه اقتصادی لازم را ندارد و توسعه ارتباطات در این مناطق مبتنی‌بر استفاده از حمایت‌های دولتی است. در سال‌های اخیر، چندین شرکت به فرصتی برای ارائه دسترسی به اینترنت از آسمان یا فضا «Sky-Fi» فکر می‌کنند. این شرکت‌ها ایده‌های فناورانه مختلفی را برای دسترسی به اینترنت ارائه می‌دهند. استفاده از ماهواره‌ها، هواپیماهای بدون سرنشین، بالن‌های ارتفاع بالا و یا ترکیبی از آنها برای ایجاد دسترسی گسترده به اینترنت از جمله این فناوری‌ها محسوب می‌شوند. این راهکارهای فناورانه گرچه فرصت‌های جدیدی برای توسعه ارتباطات ایجاد می‌کنند، اما تهدیدات و چالش‌هایی را به‌ویژه برای قوانین و مقررات جاری و موجود در بین کشورها ایجاد کرده‌اند.

این گزارش مطرح می‌کند که در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌های غربی از جمله اسپیس‌ایکس، وان‌وب و آمازون از طرح‌هایی برای استقرار ده‌ها هزار ماهواره در قالب منظومه‌های ماهواره‌ای ارتفاع پایین رونمایی کرده‌اند. برخلاف خدمات اینترنت ماهواره‌ای قبلی، این منظومه‌های ماهواره‌ای جدید در ارتفاعات بسیار پایین‌تر و در تعداد بسیار بیشتر ساخته می‌شوند تا تأخیر سیگنال را کاهش دهند و برنامه‌هایی مانند بازی‌های برخط و پرواز هواپیماهای بدون سرنشین را پشتیبانی کنند.

این گزارش توضیح می‌دهد که از سال ۲۰۱۸، اسپیس‌ایکس پیشتاز راه‌اندازی منظومه ماهواره‌ای خود به نام استارلینک است. اسپیس‌ایکس تاکنون بیش از ۲۰۰۰ ماهواره را به مدار فرستاده‌است. کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده (FCC) اخیراً یک مجوز کلیدی به اسپیس‌ایکس اعطا کرده که به این شرکت اجازه می‌دهد با پرتاب ۷۵۰۰ ماهواره نسل ۲ (Gen ۲)، شبکه اینترنتی استارلینک خود را توسعه دهد.

در این گزارش بیان می‌شود که علاوه‌بر اسپیس‌ایکس، تعداد دیگری از شرکت‌ها از ایالات متحده و چین قصد دارند شبکه‌هایی با چندین هزار ماهواره ایجاد کنند تا از هر نقطه روی زمین به اینترنت دسترسی داشته‌باشند. این ماهواره‌ها در مدار پایین زمین مستقر خواهند شد. اگر این طرح‌ها عملی شوند، زیرساخت اینترنت جهانی ابعاد کاملاً جدیدی پیدا خواهد کرد. این امر پیامدهای گسترده‌ای برای دسترسی به اینترنت، امنیت و انعطاف‌پذیری زیرساخت اینترنت و روابط قدرت در حکمرانی جهانی اینترنت خواهد داشت. شرکت‌های پیشرو از ایالات متحده و به‌دنبال آن چین ظرفیت گسترده‌ای برای نفوذ خواهند داشت. آنها قادر خواهند بود، در سطح زیرساخت جهانی اینترنت، جریان جهانی اطلاعات را کنترل کنند.

در این گزارش آمده است که اندیشکده آلمانی امنیت و امور بین‌الملل (SWP) در بررسی تحقیقاتی خود دو سناریو را برای نشان دادن دامنه تحولات احتمالی و پاسخ‌های بالقوه مربوطه ترسیم می‌کند: سناریوی اول، توسعه انحصارطلبی‌های جهانی را توصیف می‌کند و سناریوی دوم، شکلی از رقابت جهانی تنظیم‌شده را تبیین می‌کند.

این گزارش با پیشنهاد توسعه، حمایت، یا مشارکت در پروژه‌های مجموعه‌های ماهواره‌ای ارتفاع پایین به موازات توسعه زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات از طریق استقرار گسترده کابل‌های فیبر نوری، بیان می‌کند که مشارکت احتمالی اتصال اینترنت از طریق ماهواره‌های مدار پایین زمین (LEO) نه به‌عنوان جایگزینی برای ارتباطات زمینی، بلکه به‌عنوان مکمل آنها خواهد بود. هدف باید ایجاد ترکیبی از فناوری‌ها باشد که وابستگی به یک فناوری (و شرکت‌ها و کشورهای مرتبط با آن) را تا حدی کاهش دهد که ایران بتواند از استقلال زیرساخت‌های دیجیتال خود محافظت کند.

این گزارش ادامه می‌دهد که ایالات متحده، چین و کانادا به‌طور نظام‌مند از بودجه عمومی کشورشان برای پیشبرد ساخت مجموعه‌های ماهواره‌ای ارتفاع پایین استفاده می‌کنند. ایران نیز می‌تواند منابع مالی مشخصی از درآمدهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را به‌سمت توسعه، حمایت و یا مشارکت در پروژه‌های مجموعه‌های ماهواره‌ای ارتفاع پایین هدایت کند، البته به موازات آن، استقرار گسترده کابل‌های فیبر نوری، هم برای اتصال مستقیم برای کاربران نهایی و هم به‌عنوان زیرساخت پایه‌ای ارتباطات کشور و همچنین برای افزایش تاب‌آوری باید با قوت دنبال شود.

دومین پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی توجه به راهبردها و سیاست‌های کلان کشور در حوزه فضای مجازی است و در توضیح آن بیان شده است که منظومه‌های ماهواره‌ای برای ارائه خدمات خود نیاز به مقررات دارد. همچنین، کاروران ماهواره‌ای به مجوزهایی از دولت‌ها نیاز دارند تا بتوانند از محدوده‌های فرکانسی مربوطه در قلمرو‌های ملی استفاده‌کنند. صدور این مجوزها مشروط به شرایطی است. برای صدور مجوزها و تنظیم مقررات جدید در کشورمان مطلوب آن است که راهبرد‌ها و سیاست‌های کلان کشور در حوزه فضای مجازی توسط شورای‌عالی فضای مجازی و سیاست‌های تحقق آنها در قوانین برنامه‌های پنج‌ساله کشور توسط کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی مورد توجه قرار گیرند. همچنین رویکردهای منسجمی از سوی متولیان از جمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت امور خارجه دنبال شود.

دیگر پیشنهاد کارشناسان این مرکز توسعه همکاری‌های بین المللی در ایجاد ابر منظومه ماهواره‌ای ارتفاع پایین است که در توضیح آن بیان شده است که برنامه‌های آتی توسعه ابر منظومه ماهواره‌ای ارتفاع پایین ایران، از طریق همکاری با کشورهای همسو نیز قابل پیگیری است. برنامه همکاری با کشور چین به‌عنوان بخشی از توافق‌نامه همکاری مشترک بین دو کشور و یا از طریق ابتکار یک کمربند و جاده یا سازمان شانگهای، می‌تواند به‌سمت توسعه زیرساخت‌های دیجیتال هدایت شود. این امر از طریق همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت امور خارجه و سایر بخش‌های مرتبط کشورمان امکان‌پذیر است. به‌دلیل اهمیت همکاری سایر کشورها در توسعه ابر منظومه ماهواره‌ای ارتفاع پایین آتی ایران و همچنین به‌منظور هماهنگی و هم‌افزایی بین دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مرتبط در کشورمان ضروری است هرگونه اقدامی در این زمینه زیرنظر شورای‌عالی فضای مجازی و با تأیید شورای مذکور انجام شود.

کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین پیشنهاد مشارکت و حضور فعال در نهادهای بین‌المللی و چندجانبه و اتخاذ رویکردهای منسجم در مجامع بین‌المللی برای حفظ حقوق حاکمیتی و منافع ملی مطرح و بیان کرده‌اند که برخی محققان بر این عقیده هستند که سازمان‌های جهانی نهادهای مناسبی برای پیگیری منافع ملی کشورهاست. با مشارکت و تأثیرگذاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در تصویب معاهده‌های جدید و استفاده از ظرفیت‌های این‌گونه نهادهای چندجانبه می‌توان منافع کشورمان را دنبال کرد.

در این گزارش به موضوع ارتقا و تنوع فناوری‌های این عرصه اشاره شده و آمده است که طرح‌های فعلی برای اَبَرمنظومه‌های ماهواره‌ای ارتفاع پایین جهان خطر ایجاد تمرکز قدرت اقتصادی را دارد. برای ارتقای تنوع فناوری، باید از حفظ استانداردها و پروتکل‌های باز حمایت شود. حفظ استانداردها و پروتکل‌های باز خود می‌تواند ابزاری برای حفظ شبکه‌های ناهمگن و متنوع باشد. استانداردهای باز مبنایی برای نوآوری و حتی از بین بردن تمرکز قدرت اقتصادی هستند. این موارد از طریق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قابل پیگیری هستند.

این گزارش بیان می‌کند که درمجموع، هم از منظر توسعه مطلوب زیرساخت‌های ارتباطات و هم از نظر اقتصادی برای ایران مطلوب است که منظومه ماهواره مخابراتی مناسب خود را به‌طور مستقل یا با مشارکت کشورهای همسو راه‌اندازی کند. این هدف مهم و بلندپروازانه به پشتوانه بهره‌گیری از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه فضایی و مخابراتی کشورمان، ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور قابل تحقق است. همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت امور خارجه کشورمان با تأیید شورای‌عالی فضای مجازی در تحقق این امر نافذ خواهد بود.

انتهای پیام