جنگ‌های بی‌پایان ویرایشی در ویکی‌پدیا

به گزارش سیتنا به ننقل از ایندیپندنت، با افتتاح دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا در ژانویه ۲۰۰۱، فرهنگ اصطلاحات از قفسه کتابخانه‌ها به فضای اینترنت وارد شد و شگفتی عصر جدید را رقم زد. دایره‌المعارفی همگانی که با گسترش اینترنت امکان دسترسی به آن به‌آسانی برای کاربران فراهم شد تا به‌تدریج با دانشنامه بریتانیکا برابری کند؛ اما با تفاوتی بزرگ؛ ویرایش دانشنامه‌های موجود در کتابخانه‌ها جز برای پدیدآورندگان امکان‌پذیر نیست، در حالی که دانشنامه ویکی‌پدیا را همه می‌توانند ویرایش کنند.

این دسترسی همگانی به ویرایش و مشارکت در نوشتن مقالات با شعار «آزادی بیان» این دانشنامه، پاشنه آشیل این مرجع محسوب می‌شود. تفاوت دیدگاه و عقاید مختلف کاربران که اغلب تصمیم‌ها با اجماع آن‌ها گرفته می‌شود، گاه باعث می‌شود از یک مطلب نسخه‌های متفاوتی ایجاد شود. در سال‌های اخیر، دستکاری کاربران در صفحات و تحریف اطلاعات مندرج بحث‌هایی درباره میزان اعتماد به این دانشنامه پدید آورد.

نسخه‌هایی متفاوت از حقیقت

بومیان هاوایی هیچ فکر نمی‌کردند که کلمه «سریع» در زبان آن‌ها به بخش مهمی از شگفتی عصر تبادل اطلاعات بدل شود. پیوند Wiki یا همان «سریع» به دانشنامه یا pedia نشانگر شاخصه مهم این دایره‌المعارف اینترنتی است. سرعت در به‌روزبودن و به دست آوردن اطلاعات از مهم‌ترین عوامل محبوبیت روزافزون این دانشنامه آنلاین‌اند.

به‌محض درگذشت شخصی خاص، کاربران برای اطمینان از خبر منتشرشده ابتدا سراغ ویکی‌پدیا و بیوگرافی شخص می‌روند. این تسریع در اطلاع‌رسانی دانشنامه را به منبع خبری مهمی بدل کرده و باعث شده است همواره به عنوان اولین جست‌وجو پیش روی کاربران قرار گیرد. ایده اصلی این بود که هر شخص روی سیاره به بخشی از دانش بشری به‌رایگان دسترسی داشته باشد. امری که تنها با مشارکت کاربران داوطلب و گردهم آمدن این افراد برای به اشتراک گذاشتن دانسته‌ها ممکن می‌شد. داوطلبانی با نظرها و عقاید مختلف که هر کدام از زاویه دید خود به تاریخ و علم و وقایع نگاه می‌کنند و گاه تضاد منافع و برخوردهای قومی، نژادی و طبقاتی سبب می‌شود سر یک موضوع دیدگاه واحدی نداشته باشند. به توافق رسیدن عقاید مختلف تنها پس از بحث‌ها و جدل‌های بسیار است که به تثبیت یک صفحه‌ منجر می‌شود و می‌توان گفت صفحات شکل‌گرفته در ویکی‌پدیا محصول توافق آرا است.

با این حال، جدا از حقیقتی که نزد همه یکسان نیست، فعالیت‌های جهت‌دار دولت‌ها و سازمان‌های مشخص هم این دانشنامه کاربرمحور را با جنگ منافع برای تغییر مقالات به سود خود مواجه کرده است. هرچند جنگ‌های ویرایشی و خرابکاری در مقالات با واکنش و تصحیح سریع ویراستاران روبرو می‌شود، مطالب اشتباه ممکن است گاه تا مدتی به‌اشتباه روی صفحه اصلی بمانند و اذهان را منحرف کنند.

اینکه رابی ویلیامز در سال ۲۰۰۶ همسترهای خانگی را خورد، ایتالیایی دانستن نانسی پلوسی، انتشار تصویر شیطانی از بیل گیتس با شاخ‌های شیطان‌گونه و سبیل‌ هیتلری و هواشناس اهل هاوایایی دانستن افلاطون، فیلسوف یونانی، از اشتباه‌های فاحش ویکی‌پدیا در این سال‌ها به شمار می‌روند که اغلب هکرها یا خرابکاران بر صفحات آن ظاهر کرده‌اند و دانشنامه‌ای را که با اندیشه ثبت واقعیات متولد شد، گاه چنین در معرض خطاهای تاریخی قرار داده‌اند.

تاریخ ویکی‌پدیای فارسی

ویکی‌پدیای فارسی نوزدهمین ویکی‌پدیای بزرگ جهان است که دو سال پس از تولد این دانشنامه و در دسامبر ۲۰۰۳ به وجود آمد. با همان هدف بزرگ: ساخت دانشنامه‌ای با محتوای آزاد و مشارکت همگان. تا به امروز در این دانشنامه بیش از یک میلیون کاربر فارسی‌زبان با ۳۵ مدیر و نزدیک به ۹۴۵ هزار و ۵۴۸ مقاله ثبت‌نام کرده‌اند.

جنگ‌های ویرایشی ادامه دارد

هر کسی حقیقت را از دیدگاه خود و منافعش روایت می‌کند و از اینجا است که ویکی‌پدیا به میدان نزاع بدل می‌شود. منصور قاسمی‌زاده، کارشناس اینترنت، درباره این وضعیت و همچنین حملات کاربران مهاجم به این دانشنامه می‌گوید: سیاست ویکی‌پدیا به طور مشخص بی‌طرفانه است و برای همین سوگیری کاربران خرابکار به شکل واضح قابل‌رویت است. خوشبختانه قابلیت ویرایش خیلی زود از درج منابع غلط جلوگیری می‌کند. به هرحال این جنگی بی‌پایان است که تنها با همت داوطلبان باید از میزان تخریب آن جلوگیری کرد.

او درباره چگونگی دست بردن در مقالات می‌گوید: شما درباره واقعه‌ای تاریخی که به منابع و جغرافیای آن اشراف دارید چند خطی با ذکر منبع به مقاله اصلی صفحه در ویکی‌پدیا اضافه می‌کنید. یک نفر پیدا می‌شود که نظر مخالف شما را دارد و با ذکر منبع نادرست، مطلب شما را زیر سوال می‌برد. در اینجا وظیفه کاربران دیگر است که به یاری کاربر الف بشتابند و خرابکار را از گود بیرون کنند. بدین ترتیب محصول مشترک گروهی از کاربران آن واقعه تاریخی را نجات خواهد داد. البته باید پذیرفت که یک واقعه ممکن است از چندین زاویه نگاه شود که درست هم است اما در مورد حادثه و واقعه‌ای تثبیت‌شده، این امر نباید به چندین روایت کشیده شود.

در بسیاری موارد، ویکی‌پدیا با قطع دسترسی کاربر مهاجم به جنگ‌های ویرایشی موقت پایان می‌دهد. ارسال مکرر مطالب نادرست بدون مرجع مشخص و آزار و اذیت و هتاکی در این فضا از دیگر مواردی است که قطع دسترسی ویراستار را به دنبال دارد. ویکی‌پدیا که همواره بر اجرای سیاست «دیدگاه بی‌طرفانه» خود تاکید کرده، در بیست و سومین سال تولدش هنوز از منابع مهمی است که محققان و خبرنگاران و پژوهشگران از آن برای کامل کردن اطلاعات خود استفاده می‌کنند.

انتهای پیام