حوزه علمیه در عصر رسانههای آنلاین؛ از کلاسهای برخط تا دستیارهای هوشمند اسلامی
در چند سال اخیر، حوزه علمیه قم گامهای مؤثری در جهت بهکارگیری فناوریهای نوین برداشته است؛ از راهاندازی زیرساختهای دیجیتال تا بهرهگیری از هوش مصنوعی در پژوهش و آموزش، این نهاد کهن کوشیده سنت آموزشی خود را با نیازهای عصر دیجیتال همراستا کند.
به گزارش سیتنا، در این گزارش، مهمترین تحولات و برنامههای فناورانه حوزه قم را مرور میکنیم.
راهاندازی رسمی مرکز فناوری اطلاعات
از سال ۱۳۹۵ «مرکز فناوری اطلاعات حوزههای علمیه» بهعنوان یک واحد مستقل فعالیت خود را آغاز کرد. این مرکز، متشکل از تیمهای «شبکه و سختافزار»، «راهبری و خدمات فناوری» و «توسعه زیرساختهای نرمافزاری»، مسئول پشتیبانی فنی سامانههای آموزشی و پژوهشی حوزه است .
با شیوع ویروس کرونا در اوایل ۱۳۹۹، نیاز به آموزش از راه دور در حوزه قم به سرعت افزایش یافت. سامانه آموزش مجازی حوزه، که پیش از آن در فاز آزمایشی بود، ظرف کمتر از دو ماه ظرفیت برگزاری بیش از ۴۰ هزار کلاس آنلاین را فراهم کرد. این پلتفرم دو حالت «آفلاین» (بارگذاری ویدئوهای آموزشی) و «همزمان» (وبینارهای زنده) را در اختیار کاربران قرار داد و امکان پرسشوپاسخ فوری میان استاد و طلبه را مهیا ساخت. تا قبل از سال 1400 بیش از ۴۵ هزار طلبه و ۶ هزار استاد در این سامانه ثبتنام کردند .
کاربرد هوش مصنوعی در پژوهش دینی
در آبان ۱۴۰۳، معاونت تبلیغ حوزه علمیه قم نخستین دوره آموزشی سراسری با موضوع آشنایی با مبانی هوش مصنوعی را برگزار کرد که بیش از ۱۰۰ طلبه از مدارس علمیه سراسر کشور در آن شرکت کردند. در ادامه، ستاد راهبری فناوریهای هوشمند حوزههای علمیه پروژههای میانرشتهای متعددی را تعریف کرد؛ از جمله برگزاری مدرسه کاربست هوش مصنوعی در مطالعات قرآنی با تمرکز بر سرفصلهایی همچون اصول سواد هوش مصنوعی و معرفی ابزارهای نوین پژوهشی. همچنین، پروژههایی نظیر توسعه پایگاه هوشمند گراف دانش در حوزه علوم حدیث و طراحی اپلیکیشنهایی مانند «تقویم امین» با قابلیتهایی نظیر قرآن صوتی، مفاتیح الجنان، اوقات شرعی و موتور جستوجوی پاسخگوی سؤالات دینی، بخشی از این حرکت فناورانه بهشمار میرود. این اقدامات، زمینهساز شکلگیری نسلی از طلاب شده است که بهکمک ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی، پژوهشهای دینی را با دقت، سرعت و عمق بیشتری دنبال میکنند.
حوزههای علمیه خواهران نیز در مسیر دیجیتالسازی پیش رفتهاند. مرکز فناوری اطلاعات حوزه خواهران، دورهها و همایشهایی در زمینه سواد رسانهای، امنیت سایبری و تولید محتوا در شبکههای اجتماعی برگزار کرده است. این برنامهها با هدف آمادهسازی طلاب خواهر برای حضور امن و اثربخش در فضای مجازی طراحی شدهاند .
اپلیکیشنهای رسمی حوزه
برای تسهیل دسترسی به منابع، چند اپلیکیشن بومی تولید شده است:
کتابخوان امین: محیطی برای مرور الکترونیک متون درسی حوزوی، با بیش از ۲۷۰۰ عنوان کتاب فقه و اصول .
کوثرنت: شبکه داخلی تبادل مقالات و نظرات علمی در میان اساتید و طلاب حوزه خواهران .
دستیار اسلامی امین: موتور جستوجوی هوشمند متون فقهی و شرعی با قابلیت پرسشوپاسخ سریع.
یکپارچگی فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در ساختار حوزه قم، کیفیت آموزش و سرعت دسترسی به منابع را بهطور چشمگیری افزوده است. گسترش دورههای تخصصی، توسعه پلتفرمهای مجازی و حمایت از پروژههای میانرشتهای، زمینه را برای تربیت طلاب متخصص در حوزه فناوری اطلاعات فراهم کرده است.
در سالهای پیش رو، انتظار میرود فناوریهای واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) به کلاسهای آنلاین اضافه شوند و دستیارهای هوش مصنوعی در نگارش و تحلیل متون دینی نقش پررنگتری ایفا کنند. استمرار این روند نیازمند سرمایهگذاری مداوم در زیرساختها، جذب متخصصان IT از میان طلبهها و بهروزرسانی مستمر سامانهها خواهد بود.
حوزه علمیه قم در حالی صد سالگیِ بازتاسسیس خود را سپری میکند که با بهرهگیری از فناوریهای مدرن، مسیر تازهای را برای آموزش و پژوهش دینی ترسیم کرده است؛ مسیری که هم سنت را پاس میدارد و هم در هماهنگی با تحولات فناوری جهانی حرکت میکند.
انتهای پیام
افزودن دیدگاه جدید