راههای نجات هوای ایران؛ درسهایی از تجربه کشورهای موفق
به گزارش سیتنا، آلودگی هوا یکی از مهمترین چالشهای سلامت عمومی و زیستمحیطی در ایران است. بسیاری از کشورها طی دهههای اخیر با پیادهسازی سیاستهای ساختاری و پایدار موفق به کاهش چشمگیر آلودگی شدهاند.
این گزارش سیتنا مجموعهای از راهکارهای اثربخش را با تکیه بر نمونههای موفق جهانی ارائه میدهد.
۱. حملونقل پاک و مدیریت ترافیک
۱-۱. گسترش حملونقل عمومی پاک
تجربههای موفق:
- چین: تبدیل ناوگان اتوبوسهای شهری شنژن به ۱۰۰٪ برقی
- کلمبیا (بوگوتا): اجرای سیستم BRT پیشرفته
پیشنهاد برای ایران:
- برقیسازی تدریجی ناوگان اتوبوسهای تهران و کلانشهرها
- افزایش خطوط BRT و بهبود سرعت و دسترسی
- یارانه هدفمند برای نوسازی تاکسیها با خودروهای هیبریدی یا برقی
۱-۲. محدودیت تردد و مدیریت هوشمند ترافیک
تجربههای موفق:
- لندن: «هزینه ازدحام» (Congestion Charge) و ULEZ
- سنگاپور: قیمتگذاری لحظهای ترافیک (ERP)
پیشنهاد برای ایران:
- ایجاد محدودههای کمانتشار (LEZ) در شهرها
- قیمتگذاری هوشمند ورود خودروها به مناطق پرتراکم
- توسعه سیستمهای هوشمند مدیریت ترافیک و پارکینگ
۲. استانداردسازی سوخت و خودرو
۲-۱. ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها
تجربههای موفق:
- اتحادیه اروپا: پیادهسازی استانداردهای Euro 6 و Euro 7
- ژاپن: تستهای سختگیرانه آلایندگی و اجرا بدون استثنا
پیشنهاد برای ایران:
- ارتقای استاندارد تولید خودرو به Euro 6
- توقف تولید خودروهای دوگانهسوز کمکیفیت با آلایندگی زیاد
- تستهای دورهای اجباری آلایندگی برای تمام خودروها
۲-۲. بهبود کیفیت سوخت
تجربههای موفق:
- ترکیه و شیلی: بهبود کیفیت گازوئیل با کاهش گوگرد
- کره جنوبی: الزام پالایشگاهها به تولید سوخت استاندارد با مشوق و جریمه
پیشنهاد برای ایران:
- کاهش گوگرد در گازوئیل به استاندارد جهانی
- نظارت سختگیرانه بر کیفیت سوخت در جایگاهها
- اصلاح تدریجی قیمت سوخت برای کاهش مصرف و جلوگیری از قاچاق
۳. کنترل منابع صنعتی
۳-۱. نصب فیلتر و سیستم پایش لحظهای
تجربههای موفق:
- آلمان: نصب سیستمهای مانیتورینگ آنلاین بر نیروگاهها
- چین: الزام کارخانهها به فیلترهای پیشرفته غبارگیر
پیشنهاد برای ایران:
- نصب فیلترهای صنعتی الزامی برای صنایع بزرگ
- جریمه یا توقف فعالیت واحدهایی که استاندارد را رعایت نمیکنند
- انتشار عمومی دادههای آلایندگی صنایع
۴. توسعه انرژیهای پاک
۴-۱. جایگزینی سوختهای فسیلی در صنایع و نیروگاهها
تجربههای موفق:
- دانمارک: کاهش شدید استفاده از زغالسنگ
- هند: توسعه سریع انرژی خورشیدی با مزایدههای رقابتی
پیشنهاد برای ایران:
- گسترش نیروگاههای خورشیدی در مناطق مرکزی
- یارانه به صنایع برای تبدیل به انرژی پاک
- توسعه سیستمهای CHP (تولید همزمان برق و حرارت)
۵. مدیریت منابع شهری و زیستمحیطی
۵-۱. افزایش فضای سبز شهری
تجربههای موفق:
- سنگاپور: طراحی شهر-باغ با افزایش سطح فضای سبز
- کره جنوبی: بازگرداندن رودخانه چئونگیچئون به شهر و کاهش آلودگی
پیشنهاد برای ایران:
- حذف تدریجی آسفالتهای ناکارآمد و جایگزینی با فضای سبز مقاوم به خشکی
- ایجاد بادراههای شهری (wind corridors) برای تهویه طبیعی
۵-۲. کنترل ریزگردها
تجربههای موفق:
- چین و استرالیا: تثبیت خاک با مالچهای زیستی
- عربستان: پروژههای گسترده کاشت درخت مقاوم
پیشنهاد برای ایران:
- توسعه مالچهای زیستی بهجای مالچ نفتی
- احیای تالابها و مدیریت منابع آب در مناطق بحرانی
- همکاری منطقهای با عراق و افغانستان در مهار کانونهای گردوغبار
۶. سیاستگذاری، آموزش و مشارکت اجتماعی
۶-۱. اعمال قوانین سختگیرانه و پایدار
تجربههای موفق:
- آمریکا: قانون Clean Air Act و جریمه سنگین صنایع متخلف
- ژاپن: همکاری دولت، شهرداری و بخش خصوصی
پیشنهاد برای ایران:
- تصویب قوانین الزامآور و غیرقابل استثنا
- شفافیت دادهها برای مردم و نهادهای مردمی
- تشکیل «سازمان مستقل پایش کیفیت هوا»
۶-۲. ارتقای آگاهی عمومی
تجربههای موفق:
- کره جنوبی: آموزش محیطزیست در مدارس
- کانادا: کمپینهای عمومی کاهش مصرف خودرو شخصی
پیشنهاد برای ایران:
- آموزش رسمی در مدارس
- کمپینهای عمومی برای ترویج حملونقل پاک
- مشوقهای مالی برای خرید خودروهای پاک و استفاده از حملونقل عمومی
جمعبندی
تجربه دهها کشور نشان میدهد که کاهش آلودگی هوا تنها با یک اقدام ممکن نیست، بلکه مجموعهای از سیاستهای هماهنگ، مداوم و مبتنی بر علم نیاز است. ایران با توجه به ظرفیت بالای انرژیهای تجدیدپذیر، ساختار شهری متمرکز و چالشهای صنعتی میتواند با اجرای این سیاستها طی چند سال به کاهش قابل توجه آلودگی هوا دست یابد.
انتهای پیام