سرریز دانش فضایی در زندگی روزمره؛ از درمان سرطان تا عایقبندی ساختمانها
به گزارش خبرنگار سیتنا، در چارچوب برنامههای هفته جهانی فضا (۴ تا ۱۰ اکتبر) با شعار «زندگی در فضا»، فاطمه صادقی کیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه هوافضا، در مراسمی با حضور جامعه علمی و فضایی ایران، به بررسی چالشها و دستاوردهای زیست فضایی پرداخت.
وی تأکید کرد که تحقیقات فضایی نه تنها روحیه کاوشگری بشر را ارضا میکند، بلکه سرریز دانش آن، زیرساختهای حیاتی و مدیریت منابع انرژی را متحول میسازد.
صادقی کیا ارائه خود را با ریشههای انسانی علاقه به فضا آغاز کرد و گفت: «رویای کشف فضا از بدو خلقت انسان ریشه دارد. انسان با توجه به آسمان و ستارگان، وارد حوزه نجوم و اکتشاف منظومه شمسی شده است. زمین، سومین سیاره از خورشید، با ماه و سیارات دیگر، بستری برای کشف منابع معدنی جدید و ایجاد زیستگاههای نو فراهم میکند.»
وی افزود که فضا گاهی نماد قدرتنمایی (مانند جنگ سرد) و گاهی بستر دوستیهای بینالمللی (مانند ایستگاه فضایی بینالمللی) است.
نقشه راه فضایی و چالشهای زندگی در فضا
وی نقشه راه رسیدن به فضا را توصیف کرد: از مدار زمین و ماه، به گردش حول مریخ، استقرار در مریخ و سپس فضای کهکشانی دورتر. کشورها بر اساس منافع ملی، بخشهایی را انتخاب میکنند و در آن مشارکت میورزند.
در مورد پیشرو بودن ربات یا انسان، دکتر صادقی کیا توضیح داد: «هر دو با مصالحه؛ رباتها در فضاهای دور و انسان در بررسیهای حسی و انسانی پیشرو است.»
چالشهای اصلی زندگی در فضا را بیوزنی و تشعشعات دانست و اظهار داشت: «بیوزنی باعث تحلیل عضلات، پوکی استخوان، اختلال مایعات بدن و حتی سرطان میشود. تشعشعات از طوفانهای خورشیدی، ذرات پر انرژی کیهانی و رخدادهای کهکشانی ناشی میشود و سلامت انسان، سیستم عصبی، ژنتیک و نسلها را تهدید میکند. تجهیزات فضایی مانند الکترونیک، ارتباطات، سلولهای خورشیدی و سازهها نیز آسیبپذیرند و نیاز به پوششهای حفاظتی دارند.»
علاوه بر این، چالشهای روانی مانند افسردگی و اضطراب ناشی از فضای بسته و کمبود تنوع محیطی را برجسته کرد.
وی بر لزوم سیستمهای پشتیبان برای تأمین آب، غذا، اکسیژن و دفع دیاکسید کربن تأکید ورزید و به پروژههای بینالمللی در این زمینه اشاره کرد.
شبیهسازیها و ویژگیهای سکونت فضایی
صادقی کیا به پروژههای شبیهسازی زمینی برای سکونت فضایی پرداخت: «پروژههایی مانند مدیریت منابع در محیط بسته، تابآوری روانی، استقرار در غارهای زیرزمینی ماه یا ارتباط با تأخیر ۲۲ دقیقهای (مشابه مریخ) انجام شده است. از سلولهای انسانی روی تراشههای اندامی برای بررسی اثرات بیوزنی استفاده میشود.» ویژگیهای سکونت شامل سرعت برپایی، صرفهجویی انرژی، حفاظت از مخاطرات و استفاده از مواد محلی (مانند ماه یا مریخ) با طرحهای بازشونده و منبسطشونده است.
سرریز دانش فضایی به زمین: از پزشکی تا ساختمانسازی
وی بر جذابیت سرمایهگذاری در زیست فضا تأکید کرد و حوزههایی مانند حملونقل، آموزش خدمه، فناوریهای پیشرفته و توریسم فضایی (سفرهای مداری و ماه) را مثال زد. دستاوردهای سرریز دانش را چنین برشمرد:
- پزشکی: شبیهسازی بیوزنی برای درمان پوکی استخوان، ضعف عضلانی و اختلالات ایمنی. فضا مانند «آزمایشگاه شتابدهنده» عمل میکند و پژوهشهای سالانه روی زمین را در هفتهها یا ماهها تسریع میکند؛ مفید برای سرطان، آلزایمر، بیماریهای قلبی و گوارشی.
- ابزارهای پزشکی: حسگرهای زیستی و مانیتورینگ از راه دور برای فضانوردان، در سلامت زمینی کاربرد یافته.
- کشاورزی و تغذیه: گیاهان مقاوم به آفات و تنشها، غنیشده با مواد مغذی؛ کشت با ۹۰ درصد صرفهجویی آب، بدون خاک و با LEDهای طیفی خاص برای خواص دارویی (مانند درمان سرطان).
- داروسازی: توسعه داروهای جدید و روشهای دارورسانی.
- ساختمانسازی: مدیریت انرژی و عایقبندی پیشرفته، مواد سبک با پرینت سهبعدی برای سکونت سریع؛ سرریز به عایقبندی ساختمانهای زمینی.
صادقی کیا افزود: «این دستاوردها اقتدار ملی و انگیزه را افزایش میدهد. ایران با برنامههای ۱۰ ساله و پروژههای فعال، در این مسیر پیشرو است.»
وی بر توسعه همکاریهای بینالمللی، آگاهی عمومی و تنوع رشتهای در زیست فضا برای جذب متخصصان تأکید کرد و گفت: «با محدودیت سرمایه ملی، سیاستگذاری استمرارپذیر و منافعمحور ضروری است.»
چشمانداز آینده
صادقی کیا اظهار داشت: «سرریز دانش زیست فضا، پیشرفت فناوری و رفاه انسانی را تضمین میکند. حوزه زیست فضا را جدی بگیریم، نه فقط برای کاوش، بلکه برای زندگی بهتر روی زمین.»
هفته جهانی فضا با کارگاهها و نمایشگاههای تخصصی ادامه دارد و فرصتی برای تبادل دانش فراهم میآورد.
انتهای پیام