شائبه ها به اجرای پروژه اینترنت طبقاتی و دسترسی تبعیضآمیز به اینترنت
به گزارش سیتنا، قطع اینترنت بینالملل در ایران همزمان با جنگ ۱۲روزه، بار دیگر موضوع اجرای طرحهای موسوم به «اینترنت طبقاتی» را به کانون توجه رسانهها و کارشناسان تبدیل کرده است.
با مسدود شدن دسترسی شمار بسیاری از کاربران به اینترنت جهانی، برخی مدیران کسبوکارهای اینترنتمحور پیشنهاد کردهاند که بهجای قطع سراسری، دسترسی به اینترنت بهشکل طبقهبندیشده و هدفمند مدیریت شود.
این پیشنهادها، اگرچه با واکنش منفی گسترده کاربران در رسانههای اجتماعی مواجه شد، اما به باور کارشناسان، اینترنت طبقاتی پیشتر در سال های قبل و در سکوت خبری، در برخی حوزهها اجرا شده است.
تاکید وزارت ارتباطات بر عدم اجرای اینترنت طبقاتی
در واکنش به افزایش حساسیت افکار عمومی، احسان چیتساز، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت چهاردهم، با تاکید بر مخالفت این وزارتخانه با «هرگونه اینترنت طبقاتی» گفت: «اینترنت باکیفیت، عادلانه و همگانی، حق همه مردم است و ستون فقرات اقتصاد دیجیتال. هرگونه سیاست توسعهای باید برپایه عدالت در اتصال بنا شود، نه بر امتیازدهی محدود.»
این اظهارات در پاسخ به نامه رسمی سازمان نظام صنفی رایانهای استان تهران منتشر شد، نامهای که خواستار ایجاد دسترسی آزاد به اینترنت جهانی برای فعالان فناوری اطلاعات شده بود. با این حال، پس از انتقادهای بسیار، برخی اعضای هیئتمدیره این سازمان، تاکید کردند که این موضع الزاما دیدگاه همه اعضا نیست و آنان نیز با اینترنت طبقاتی مخالفاند.
بهزاد اکبری، معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت هم در واکنش به طرح مباحثی در فضای مجازی مبنی بر دریافت اطلاعات از شرکت ها برای وایت لیست کردن IPهای اعلامی، تاکید کرد: هیچ هماهنگی با هیچ انجمنی در این خصوص انجام نشده است.
شهاب حسینی، فعال فضای مجازی هم پیرامون تکذیب وایتلیست شدن آدرسهای IP شرکتهای منتخب از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت، تاکید کرد که اکنون دیگر فقط شفافیت است که میتواند اعتماد مردم را بازسازی کند.
کارشناسان فناوری اطلاعات اما معتقدند که فارغ از این واکنشها، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد طی سالهای اخیر شکل خاصی از دسترسی تبعیضآمیز به اینترنت در حال گسترش بوده است.
برای مثال، تحلیل دادههای فنی وبسایتهای رصد اینترنت مانند نتبلاکس (NetBlocks) و اونی (OONI) نشان داد که برخی کاربران در دوره قطعی سراسری اینترنت همچنان به شبکه جهانی متصل بودهاند.
اینترنت طبقاتی؛ از تکذیب تا اجرای مرحلهای؟!
مهرماه ۱۴۰۲، علیاصغر شالبافیان، معاون وقت وزیر گردشگری، اعلام کرد که با تصویب کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، سیمکارتهایی با دسترسی آزاد به اینترنت بینالملل در اختیار گردشگران خارجی، دفاتر خدمات مسافرتی، هتلها و راهنمایان گردشگری قرار خواهد گرفت. این تصمیم عملا به معنای گسترش حوزه واگذاری اینترنت طبقاتی از گردشگران خارجی به فعالان داخلی صنعت گردشگری بود.
این طرح در حالی اجرا شد که عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات در دولت سیزدهم، مخالفتش با اینترنت طبقاتی را اعلام کرده بود.
با اینحال، او در اظهاراتی متناقض، اذعان کرده بود که براساس برخی مصوبات، گروههایی خاص دسترسی گستردهتری به اینترنت دارند؛ موضوعی که بهروشنی از وجود تبعیض ساختاری در دسترسی به فضای آزاد اطلاعات حکایت دارد.
نمونه دیگر از اجرای اینترنت طبقاتی، افشای دسترسی بدون محدودیت برخی از اساتید دانشگاهی و دانشجویان منتخب به اینترنت بینالمللی است. ابهام اصلی در این مورد، نبود شفافیت درباره معیارهای انتخاب این افراد است.
از دیگر طرحهای بحثبرانگیز، راهاندازی «مناطق آزاد سایبری» است که مشابه الگوی مناطق آزاد تجاری، با وعده تسهیل فعالیت کسبوکارهای دیجیتال طراحی شده است.
تبعیض دیجیتال؛ از فیلترشکن های گران قیمت تا تقسیمبندی شهری در دسترسی
سیاست اینترنت طبقاتی در ایران تنها به تفکیک شغلی محدود نمیشود، بلکه توان اقتصادی شهروندان نیز، بهمنزله یک شاخص نامرئی اما تعیینکننده، در این تبعیض نقش دارد.
در روزهای قطع کامل اینترنت بینالمللی، آنچه کاربران در شبکههای مجازی و گزارشهای میدانی بهوضوح مطرح کردند ظهور سطحی تازه از تبعیض بود: دسترسی قشر خاصی از شهروندان به فیلترشکنهای گرانقیمت و اینترنت ماهوارهای استارلینک.
تجربه بخشی از کاربران در دوره جنگ، مربوط به تفاوت پهنای باند و سطح دسترسی در مناطق مختلف جغرافیایی، حتی در تهران بوده است. به نظر میرسد بسته به موقعیت شهری یا سرویسدهنده اینترنت، امکان اتصال به فیلترشکنها در برخی مناطق سادهتر و پرسرعتتر از سایر نقاط بوده است.
این اختلاف در ساعات مختلف روز نیز تغییراتی داشته که از وجود یک سیستم تنظیمشده و غیربازارمحور در مدیریت پهنای باند حکایت دارد، سیستمی که بهشکل پنهان الگوی «دسترسی طبقهبندیشده» را عملیاتی کرده است.
همچنین، بازگشت تدریجی اینترنت بینالمللی پس از آتشبس، ابتدا از طریق اینترنتهای ثابت ایدیاسال (ADSL) و فیبرنوری آغاز شد و پس از چند روز به اینترنتهای همراه نیز گسترش یافت. کاربران گزارش دادهاند که یک اپراتور همراه حتی پس از اعلام رسمی بازگشت اینترنت، همچنان تنها دسترسی به شبکه ملی اطلاعات را برای مشترکان خود فراهم میکرد، نکته ای که تفاوت رفتار سرویسدهندهها در مواجهه با سیاستهای قطعی را نشان میدهد.
انتهای پیام