تاملاتی در روش های رسانه های جدید

سیتنا - در این مجال می خواهیم روش کار بی بی سی را در تولیدات رسانه ای اش بررسی کنیم. این روش، در سه حلقه ی به هم پیوسته و در ادامه ی هم است که به ترتیب بررسی می گردد.
در شرایطی که پارادوکس سرمایه داری رخ داده است؛ آدمی نباید برای گذران زندگی روزانه چنان اسیر کار و تلاش مداوم باشد که برای فعالیت های شخصی اش نه فراغتی بماند و نه توش و توانی. بدون این نوع آزادی برونی، آزادی بیان برای وی بی فایده خواهد بود. (آلبرت انشتین، درباره ی آزادی)
 

رسانه ها روز به روز نقش بیشتری در اداره ی جوامع بازی می کنند و حتی ابتکار عمل را در مسائل اقتصادی نیز به دست گرفته اند. همه، از سیاست مداران گرفته تا صاحبان تفکر و مکتب و تا صاحبان سرمایه، دستشان پیش رسانه دراز است. زیرا این رسانه است که اقبال و ادبار مردم را در دست دارد.

در این مجال اما می خواهیم روش کار بی بی سی را در تولیدات رسانه ای اش بررسی کنیم. این روش، در سه حلقه ی به هم پیوسته و در ادامه ی هم است که به ترتیب بررسی می گردد:

حلقه ی اول: اشراف بر منافع ملی کشور خود
اینکه به روشنی ما از منافع ملی خود در حوزه های مختلف سیاست و اقتصاد و فرهنگ و... با دوراندیشی کافی آگاه باشیم و این با آگاهی و اشراف به مسائل داخلی و خارجی و تحلیل های عمیق و واقع بینانه کافی داشته باشیم.

دکتر ابراهیم فیاض استاد دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران درباره ی اعتراضات پس از انتخابات ۱۳۸۸ معتقد است: غرب در جنگ نرم و جنگ روانی اخیر برنده شد و ما باختیم. زیرا دانشگاه آکسفورد سال ها روی این موضوع کار کرده بود. ماجراهای اخیر همگی از آکسفورد تغذیه ی تئوریک می شدند. محققان علوم انسانی آکسفورد، در خدمت وزارت خارجه و سازمان های امنیتی انگلیس هستند، نه اینکه بگوییم همه ی این افراد جاسوس هستند، آنها تئوریسین هایی هستند که در خدمت این دستگاه ها قرار دارند. سازمان های امنیتی اطلاعات و اخبار را به آنها می دهند و آنها هم تئوری پردازی می کنند. همه ی خبرهایی که در سفارتخانه ها جمع می شود و سازمان های امنیتی به دست می آورند به آنها می دهند تا تئوری پردازی کنند. (با قرار دادن اطلاعات در یک چارچوب کلی تئوریک بتوانند پدیده های مربوط به انسان ها و جوامع را مهار کنند.) ما هم باید متفکران دانشگاهی را جمع کنیم و حق الزحمه ی خوبی به آنها بپردازیم و سرمایه گذاری کنیم تا به نتیجه برسیم. همچنین یورگن هابرماس فیلسوف بسیار مشهور آلمانی که به چین رفته است، گفته است که کشورهای غیر غربی مخصوصا شرقی ها مساله زیاد دارند ولی تئوری ندارند، اما ما در اروپا تئوری داریم ولی مساله نداریم. یعنی الان در غرب زندگی یکنواخت است، تاحدی تورم و بیکاری هست اما آدم ها در یک ثبات نسبی زندگی می کنند.

همچنین دکتر فیاض از یکی از دوستان خود که از انگلیس برگشته، نقل قول می کند که فقط لیست کتابنامه های پایان نامه های دکترایی که در رابطه با انقلاب ایران نوشته شده، بالغ بر 13 جلد بوده است. به گمان نگارنده، بی بی سی فارسی عینیت یافته ی این تحقیق های متراکم و در طول سال های دراز است که ما مشاهده می کنیم.

حلقه ی دوم: روش های تاویل و کاربرد عملی هرمونیوتیک
امروزه اکثر دانشگاه های بزرگ دنیا انستیتوی هرمونوتیک دارند. جدای از این، مبانی و پیشفرض های خاصی نیز برای این روش ها وجود دارد که به بعضی اشاره می شود:

۱- بعضی شنونده ها به شنیدن آنچه واقعا گفته شده توجه می کنند و شنونده ی بزرگتر به آنچه گفته نشده.

۲- تاویل کردن متن به معنای قدم گذاشتن در پرسشی است که متن در بطن آن حرکت می کند و دراین بطن پاسخ های دیگر نیز ممکن اند. بر این اساس، پاسخ های دیگر است که آدمی باید بفهمد متن چه می گوید.

۳- سویه ی متن صرفا توضیح دادن آن چیزی نیست که متن در جهان خودش می گوید، بلکه چیزی است که برای ما معنا می دهد.

۴- متن بر اساس هم سرشتی با مولف فهمیده نمی شود بلکه به دلیل موضوع متن که چیزی مشترک است فهمیده می شود.

۵- حقیقت نباید مطابقت گزاره با امر واقع تصور شود.
 
۶ - شیوه ی فن آورانه ی تفکر جدید و اراده ی معطوف به قدرتی که در ریشه ی آن نهفته است، آدمی را به تفکر بر حسب سلطه ی فاعل و حمله به موضوع سوق می دهد. این توجه فناورانه به متن در طلب کردن چنین دانشی از موضوع (متن) که دانش یا سلطه را بر آن ممکن می گرداند، دیده می شود.

حلقه ی سوم: عملیات روانی توسط تیم متخصصان عملیات روانی
عملیات روانی در بررسی مناقشه های سیاسی و نظامی، نقشی متنوع و اغلب درک نشده ایفا کرده است. بسیاری از ماهیت حقیقی عملیات روانی ناآگاه هستند و قابل درک نبودن این اصطلاح سنجش کارایی آن را دشوار کرده است. در مجموع اهدافی مثل تاثیرگذاری بر نگرش ها، باورها و اقدامات کشورهای دوست و دشمن و بی طرف، ضعیف شدن هوش انسانی طرف مقابل و فروپاشی اخلاقی و معنوی یک ملت در عملیات روانی پیگیری می شود. برنامه ریزی موثر در عملیات روانی نیازمند تعیین هدف های سیاسی، تجزیه و تحلیل جنبه های قدرت و ضعف روانی مردم مورد نظر که باز هم مواد خام خود را از همان قسمت اول می گیرد که شامل اطلاعات دقیق و نظریه ها درباره بار معنایی لغت های مختلف در هر فرهنگ و هر قومیت و ... است و بعد طوری چیده می شود که مفهوم خاصی را در ذهن مخاطب القا نماید. همچنین تبلیغات رکنی مهم از عملیات روانی است که از گفتگوی بدون فکر قبلی یا تبادل آسان اندیشه ها در تاثیرگذاری آگاهانه تمایز می یابد. بنابراین رسانه ی ارائه کننده ی تبلیغات دارای اهداف معینی است که برای تحقق آنها تلاش می کند. وی به طور آگاهانه استدلال ها و یا رمزهایی را انتخاب می کند که تاثیر بیشتری دارند. گاهی برای تاثیر بیشتر، حقایق اساسی را حذف کرده، توجه افراد را به هرچیزی که از تاثیر او می کاهد به چیزهای دیگر معطوف می سازد.

روش های عمده ی عملیات روانی نیز عبارتند از:
۱- سردرگم کردن (با ایجاد تهدیدی واقعی یا خیالی طرف مقابل را به ارزیابی مجدد تصمیماتش وادار کردن)
۲-بمباران با اطلاعات ضد و نقیض
۳- وادار کردن طرف مقابل به انجام کارهای بی فایده
۴- فریب
۵- تحریک طرف مقابل به انجام عملیات
۶- آرام سازی (با نگرش های صلح جویانه هشیاری و بیداری اش زایل شود)
7- بازدارندگی (اقداماتی که طرف مقابل تحت تاثیر برتری شما قرار بگیرد)
۸- تلقین (ارائه ی اطلاعاتی که وی را از نظر حقوقی، اخلاقی و ایدئولوژیکی متاثر کند)
9- فشار (ارایه ی اطلاعاتی که جامعه را به نفی اعتبار از حکومت خود ترغیب کند)

البته هریک از روش های بالا در مختصات جامعه ی مسلمانان تغییر می کند و بررسی های خاص خود را لازم دارد. آنچه در بالا آمد، در بی بی سی اجرا می شود، همانگونه که بی بی سی زمانی که درس های یادگیری زبان انگلیسی را برای آلمانی ها پخش می کرد از نوآوری های عملیات روانی بهره می گرفت.
مولف: مصطفی بهشتی