نگاهی به مصاحبه‎ی مرتضی حیدری و رییس جمهور سوریه

سیتنا - پنج شنبه هشتم تیرماه شبکه چهار سیما در برنامه «فراسو» ساعت 21:30 گفت و گوی «مرتضی حیدری» مجری و گوینده خبر با «دکتر بشار اسد» رییس جمهور سوریه را پخش کرد. از چند روز قبل درخصوص این مصاحبه اطلاع رسانی شده بود و مخاطبان فراوانی برای تماشای این برنامه، پنج شنبه شب شبکه چهار سیما را انتخاب کرده بودند.

سوریه کشور دوست و متحد ایران در معادلات سیاسی خاورمیانه است که در یک سال و نیم اخیر به دلیل وقایع داخلی آن در کانون توجه کشورهای مختلف قرار گرفته است. شبکه های فارسی زبان معاند نظام مثل «بی بی سی» فارسی در ماه های اخیر روایت های مورد نظر خود را از وقایع سوریه ارائه داده اند اما این همه واقعیت نیست و صدا و سیما نیز پس از چند ماه سکوت در قبال این وقایع، از جایی به بعد تصمیم گرفت درخصوص ماجراهای کشور سوریه اطلاع رسانی شفاف و چند جانبه ای را انجام دهد.

حالا «مرتضی حیدری» در این گفت و گو تلاش کرده تا جنبه هایی ناگفته از وقایع این کشور را بیان کند و از زبان رییس جمهور سوریه به برخی ابهام ها پاسخ دهد.

گفت وگوی دکتر بشار اسد با خبرنگار ایرانی در قالب «گفت و گوهای اقناعی» طبقه بندی می شود. در چنین گفت و گوهایی تلاش می شود تا با طرح سوال ها و جواب های هدفمند، ابهام های موجود در ذهن مخاطبان درباره یک موضوع زدوده شود و به همین دلیل فضای چنین گفت و گوهایی با تعارف های معمول دیپلماتیک تفاوت فراوانی دارد.

بخش مهمی از مخاطبان این گفت و گو مردم ایران هستند که یا مسائل سوریه برای آنها مبهم است و یا از این وقایع تصوری به جز آنچه که در عالم واقعیت رخ می دهد، در ذهن دارند. به همین دلیل مجری در چنین مصاحبه ای باید تلاش فراوانی کند تا با طرح سوال هایی سنجیده از مصاحبه شونده، مسیری حرفه ای و اقناعی را در بحث پیش ببرد.

حیدری در میان مجریان و گویندگان فعلی صدا و سیما فرد با تجربه ای است. او اکنون با مسوولان زیادی گفت و گو کرده و در یک دوره چند ساله اوج خوبی در حرفه اجرا داشته است.

با چنین روحیه ای گفت و گوی او با بشار اسد نیز تاحدود زیادی مشمول همان کلیشه های معمول است. حیدری گفت و گوی خود را اینگونه آغاز کرد: «توفیقی دست داد تا خدمت آقای بشار اسد برسیم» و سپس تاکید کرد که «خیلی خوشبختم که در خدمت شما هستم»! در پایان هم او عبارتی کلیشه ای را به کار می برد و خطاب به اسد می گوید: «امیدوارم به سرعت اوضاع عادی و همه چیز خوب شود».

چنین عبارت های کلیشه ای ممکن است برای گفت و گو با مدیری ایرانی مناسب باشد اما برای گفت و گو با شخصی که امروز از چهره های مهم خبری جهان است، شروع چندان خوبی نیست. همین شکل رسمی ورود به بحث سبب می شود که مصاحبه جاندار و خوب آغاز نشود و تقریبا تا نیمه های مصاحبه نیز چنین فضایی بر آن حاکم باشد.

در این گفت و گو چند سوال خوب از سوی حیدری مطرح شد. اشاره او به سال دو هزار و روی کار آمدن بشار اسد که قرار بود اصلاحاتی را انجام دهد و انجام نشدن این اصلاحات و سپس ارجاع اسد به اصلاحات فعلی و طرح این سوال که چرا این کار همان 12 سال پیش انجام نشد؟ یا در جای دیگرطرح این سوال که « آیا امکان تکرار فروپاشی یمن و لیبی در کشور سوریه نیز هست»؟ و در ادامه طرح این سوال که «چرا هر بار با آمدن ناظران بین المللی به سوریه ماجراها تشدید شده است»؟ و نیز این سوال که «گفته می شود ایران و لبنان در کنار ارتش سوریه حضور دارند» و سوال «آیا طرح حمله نظامی به سوریه وجود دارد»؟ برخی از سوال های خوب حیدری است.

یکی از مهم ترین نکات این گفت و گو، پیش داوری حیدری و دادن پاسخ سوال های خود در سوال هایی است که از اسد می پرسد. به عبارتی در اغلب سوال ها پاسخ نیز مستتر است و این مسئله هم باعث طولانی شدن سوال ها می شود.

البته دولت و ملت سوریه متحد و دوست ایران هستند و طبیعی است لحن مصاحبه شونده ای که از ایران پای گفت و گو با اسد می نشیند، با لحن فردی که مثلا از شبکه امریکایی CNN پای این گفت و گو می نشیند متفاوت باشد اما می توان با طراحی خوب و سنجیده، سوال های بهتری مطرح و در نهایت مخاطب را به جایگاه مورد نظر رساند.

حیدری در اغلب سوال های اولیه خود جواب خود را هم می دهد. مثلا جایی می پرسد: «مردم سوریه را چه کسانی می کشند؟ تصاویر افرادی را می بینیم که توسط تروریست ها کشته شده اند» یا در جایی دیگر می پرسد: «دلیل تمرکز روی مسائل سوریه چیست؟ آیا در هیچ کجای دنیا چنین اتفاق هایی رخ نمی دهد»؟

طرح برخی سوال های بسیار بدیهی هم مشکل دیگر این مصاحبه است. مثلا حیدری می پرسد:«نقش مردم در ثبات سوریه چقدر است»؟ طرح این سوال مانند این است که بپرسیم: «نقش شکر در شیرین شدن بستی تا چه میزان است»؟

یا در جای دیگر حیدری به این مسئله اشاره می کند که «شورشیان در درعا پیش از آغاز شورش بیمارستان را تجهیز کرده اند». این اطلاعات مجری است و مخاطب از آن اطلاعی ندارد و به همین دلیل طرح چنین سوالی به این شکل اشتباه است. در بخش دیگری از مصاحبه حیدری می پرسد: «ترک ها هدفشان از پشتیبانی از مخالفان سوریه احیای تمدن قدیم عثمانی است یا به دلیل تمایل به ناتو این کارها را انجام می دهند»؟

بشار اسد در پاسخ به این پرسش طولانی، با نگاهی کاملا حرفه ای صحبت حیدری را در خصوص احیای تمدن قدیم عثمانی نقض می کند و می گوید:«چنین چیزی دیگر امکان پذیر نیست» و بعد حساب دولت و ملت ترکیه را در این مسئله جدا می کند و پاسخ خوبی به سوال حیدری می دهد.

در بخشی از مصاحبه این مجری رو به دوربین کرده و در میانه مصاحبه ای جدی می گوید: «الان در سوریه توریست ها هستند، وضع خیلی عادیه. همه خرید می کنن و...» او سپس درباره خرید در سوریه اظهار نظر کرده و خطاب به اسد می گوید «باید در این زمینه اطلاع رسانی بیشتری صورت گیرد» که البته اسد در واکنش به این حرف فقط «سکوت» می کند.

حیدری در جایی دیگر می پرسد: «علی رغم برخی کم لطفی ها و کم مهری ها که شما می دونید من به چی اشاره می کنم حاضرید پای آرمان فلسطین بایستید»؟واقعا مخاطب از کجا می داند که این کم لطفی ها و کم مهری ها ـ که فقط حیدری و دکتر اسد از آن اطلاع دارند ـ چیست؟ اساسا این چه شیوه طرح سوال است؟

او در بخش های پایانی مصاحبه هم این سوال را مطرح می کند که «عده ای می گویند بشار اسد در کاخش است» این سوال خوبی برای آغاز مصاحبه است که متاسفانه در بخش های پایانی مطرح می شود.

در هیچ کجای مصاحبه حیدری وسط حرف های اسد نمی پرد و این مسئله به گفت و گوفضایی به شدت رسمی و جدی می دهد. حیدری در طول مصاحبه کاغذی در دست دارد که سوال ها را روی آن نوشته و همین مسئله باعث محدودیت او در استفاده از حرکات دست می شود و تنها در یک چهارم پایانی مصاحبه از حرکت های دست خود استفاده می کند اما این کار می توانست از طریق گوشی صورت بگیرد .

کمتر پیش می آید که حیدری از پاسخ اسد سوالی استخراج کند و دوباره مطرح کند که این هم نکته ای قابل توجه است که البته پاسخ های خوب و واقع بینانه سیاستمدار سوری آن را می پوشاند و به مصاحبه فضایی جذاب می دهد. بشار اسد در این گفت و گو بسیار سنجیده و واقع بینانه سخن می گوید و حتی ریزش برخی نیروهای ارتش و نیز حضور شورشیان را منکر نمی شود و همین مسئله چهره رهبری پیشرو، متفکر و واقع بین را از او ارائه می کند.

در کل اقدام فوق ستودنی است و این مسئله هم  از دید نگارنده مغفول نمانده که این گونه مصاحبه های به روز سابقه زیادی در ایران ندارد و قطعا با تجارب بیشتر کیفیت بهتری پیدا می کند اما می توان با کمی تامل بیشتر و ادبیات رسانه ای تری اینگونه فعالیت ها را به مدل های روز دنیا نزدیک کرد و تاثیر گذاری بیشتر و با کیفیت تری را شاهد بود.

منبع: سینماپرس - بهمن به‌آئین