تشریح جزئیات فنی دستکاری در رأی‌گیری صدا‌و‌سیما (+فیلم)

به گزارش سیتنا، پس از آنکه وزیر ارتباطات روز گذشته در توییتر خود  اعلام کرد که دستکاری در آرای مردم 3 روز متوالی ادامه داشته؛ سیداحسان قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو شورای نظارت بر سازمان صداوسیما هم از ورود این شورا به موضوع این تخلف خبر داد. مقام‌های صدا و سیما که در ابتدا از «حمله انفورماتیک» و «اختلال سیستمی» حرف می‌زدند حالا مدعی شده‌اند که مجری نظرسنجی از وزارت ارتباطات مجوز داشته است. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات اما روز گذشته در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری با رد تمامی این ادعاها، برای نخستین بار جزئیات فنی دستکاری آرای مردم را فاش کرد. او در این گفت‌وگو اعلام کرده برای دستکاری آرای مردم از وارد کردن دیتابیسی از شماره‌ها به سیستم نظرسنجی در بستر شرکتی که طرف قرارداد با صداو سیما بوده استفاده شده است به گفته او، روز گذشته از پلیس هم خواسته شده تا با توجه به شواهد فنی پیگیری این ماجرا را شروع کند.

جزئیات فنی از ماجرای این تخلف و دستکاری آرای مردم در انتخاب محبوب‌ترین برنامه سال صداوسیما به‌دست آمده است؟
وقتی که مشترک کد ستاره را می‌گیرد، فارغ از اینکه عدد بعد آن چه باشد، به سمت گذرگاهی در اپراتور تلفن همراه یا اصطلاحا USSD Gateway هدایت می‌شود. بعد از اینکه اطلاعات به این گذرگاه می‌رسد، این گیت‌وی مثل یک مسیریاب عمل می‌کند و براساس کدی که بعد از ستاره گرفته شده، بسته‌ها به سمت کد مورد اشاره هدایت می‌شوند. بعد از این کد دستوری می‌تواند مربع بیاید که به‌معنای خاتمه دستور است یا می‌تواند یک ستاره دیگر بیاید. ستاره بعدی به‌معنای آن است که شرکت دارنده کد دستوری دارای زیرمجموعه‌هایی است و آن هم می‌تواند به‌عنوان مسیریاب عمل کرده و اطلاعات را برای نفر یا بخش بعدی ارسال ‌‌کند. ما در این قضیه رأی‌گیری آنلاین پس از گزارش‌هایی که از طرف مردم داده شد، 3گذرگاه را شاهد بودیم. یکی خود ستاره۳ که کد دستور اصلی بوده است و بعد ستاره بعدی که به سمت سیستم نظرسنجی که در سازمان صدا‌و‌سیما مستقر است، می‌رود. ما آمار این 3 گیت‌وی را کنار هم گذاشتیم. آمار اپراتورها همان تصویر اولی بود که ابتدا منتشر شد و مردم دیده‌اند که نشان‌دهنده روند و سیر معمولی است. به‌صورت معمول وقتی برنامه‌ها پخش می‌شود، این روند به پیک می‌رسد و زمانی که خبری از پخش نیست، سیر عادی دارد. آن چیزی که وارد سیستم رأی‌گیری شده هم بررسی کردیم. وقتی سیستم رأ‌ی‌گیری دریافتی دارد، به مشترک پیامک می‌زند. این همان پیامک‌هایی است که عده زیادی از مردم با انتشار آنها گلایه داشتند که رأی نداده‌اند اما چنین پیامک‌هایی را دریافت کرده‌اند.
این اطلاعات را هم ما دریافت کردیم و در قیاس با اطلاعات دریافت‌شده از درگاه ستاره۳ قرار دادیم. مشخصا معلوم بود که دستکاری اطلاعات در درگاه ستاره۳ صورت گرفته است؛ یعنی حجم زیادی از داده و اطلاعات ناگهان وارد شده و جایگزین داده‌های واقعی شده است. آرایی هم که داده شده، مشخص شد که برای یک برنامه است.

براساس توییتی که منتشر کردید، 3روز متوالی این دستکاری در آرای مردم ادامه داشته است؟
بله، این اتفاقات چون در ابتدا تنها برای ۲۴ساعت گذشته‌اش بررسی شد، آمار را فقط برای آن روز داشتیم اما بعد که روزهای قبلی را هم ‌بررسی کردیم، مشخص شد که این روند از 3روز قبل از ماجرا ادامه داشته و هدف هم یک برنامه خاص بوده است.
اطلاعات فنی بیشتری باید استخراج شود و به پلیس ارائه شود. باید مشخص شود انگیزه‌ها چه بوده، چه فرد یا افرادی این دستکاری را انجام داده است. این مباحثی است که پلیس باید به آن رسیدگی کند، اما مسئله مشخص این است که آرای مردم دستکاری شده است.

صدا‌و‌سیما اما در ابتدا بیانیه‌ای داده ‌‌و مدعی «حمله انفورماتیک» شده بود. به‌نظر منظورشان همان هک بوده است. براساس بررسی‌های شما خبری از هک یا نفوذ به سیستم نظرسنجی بوده است؟
صدا‌و‌سیما در 2مرحله در این رابطه اظهارنظر کرد؛ یک مرحله این بود که اعلام کردند که سیستم رأی‌گیری هک شده و دیتاسنتر آرا را ایزوله کرده‌اند. بررسی‌های ما اما نشان می‌داد که خیلی بعید است هک صورت گرفته باشد. افرادی که کارشناس هستند، می‌دانند که در هک در مدت زمان کوتاهی که نفوذ ‌انجام شده، فرد می‌تواند دسترسی مثلا به اطلاعاتی پیدا کند یا دیتابیس را تخریب کند. اما اینکه فردی هک کند و دقیقا کد را بداند و مطلع باشد که با چه مکانیسمی باید دستور بزند و دستور هم در سیستم بنشیند، احتمال چنین فرضیه‌ای را بسیار سخت می‌کند.
اظهارنظر دوم هم روز گذشته بود که در بخش‌های مختلف خبری اعلام کردند که سیستم چند‌ساعتی مختل بوده و شرکتی که از وزارت ارتباطات مجوز داشته، در ماجرا دخیل بوده است که این هم واقعیت ندارد. جز اپراتورها، این شرکت‌ها هیچ‌کدام از وزارت ارتباطات مجوز ندارند.
از ما چون در این رابطه مطالبه شده بود، تا جایی که اطلاعاتش در حوزه ماست، به‌صورت فنی و دقیق و با جزئیات گزارش می‌دهیم. بخشی از آن را ما نمی‌توانیم ارزیابی کنیم و کار پلیس است. امروز صبح از نیروهای پلیس هم خواسته شد که سریع‌تر وارد این کار شوند و مسئله را بررسی کنند تا مشخص شود ماجرا چه بوده است.

اما دستکاری در آرای مردم مسلم است؟
بله، مسئله مشخص این است که نظام رأی‌گیری مخدوش بوده است. این اصل موضوع به‌حساب می‌آید. مسئله دوم این است که اظهارات و موضع‌گیری‌های صدا‌و‌سیما شتاب‌زده است. نکته سوم هم این است که باید صبر کرد تا همه جزئیات ماجرا و ابعاد آن مشخص شود.
مردم نگرانی‌هایی مثلا درباره امنیت ‌گوشی تلفن همراه‌شان دارند. حتی بعضی از نمایندگان هم اظهارنظر کرده‌اند که حریم خصوصی مردم در خطر است. مسئله مثلا نصب بدافزارها وجود داشته است؟
این ماجرا ربطی به گوشی مردم نداشته است. اگر ماجرا مربوط به مثلا ‌نصب‌شدن بدافزارها بود، ما در بررسی USSD می‌دیدیم. ماجرا این است که دیتابیس شماره تلفن مردم را وارد سیستم کرده‌اند. تراکنش از سوی کاربر هم نبوده است، چون اگر از سوی کاربر بود، این ماجرا پیش می‌آمد. در گذرگاه USSD ما آن را مشاهده کردیم.

یعنی برداشت‌شما  این است که دیتابیس شماره‌ها برای افزایش رأی‌گیری وارد سیستم نظرسنجی شده است؟
بله، یعنی ربطی به کاربر نداشته است. در میانه تراکنش اطلاعات وارد‌شده و چون این ماجرا صورت گرفته، برای کاربران پیامک ارسال شده است. در واقع این مسئله نشان می‌دهد که سیستم اپراتورها و بخش ارتباطات به‌درستی عمل کرده و کاربر را از وارد‌شدن شماره‌اش در این سیستم مطلع کرده است.

امکان جدا‌کردن آرای مخدوش وجود دارد؟
بله، آرای عادی و واقعی مردم مشخص است و آرای وارد‌شده هم قابل جدا‌کردن است.

از سوی وزارت ارتباطات اعلام شده تغییر آرا در شرکت طرف قرارداد انحصاری تبلیغات صداوسیما صورت گرفته است. وزارت ارتباطات پیگردی در رابطه با این شرکت مثلا برای لغو مجوز همکاری آن با اپراتورها صورت می‌دهد؟
این شرکتی است که براساس قانون ثبت شده و فعالیت می‌کند اما مجوزی از سوی وزارت ارتباطات ندارد. پیگیری در این رابطه وظیفه پلیس و دستگاه قضایی است. پلیس براساس شواهد فنی باید گزارش خود را به مرجع قضایی بدهد و براساس قانون در این رابطه تصمیم‌گیری شود. ما ولایت بر چیزی داریم که مجوزش را داده‌ایم اما جایی که ما مجوزی برایش نداده‌ایم، در حیطه وظایف ما نیست. این درخواستی که از ما شده که از لحاظ فنی روند ماجرا را شناسایی کنیم که ما آن را دقیق و فنی انجام می‌دهیم. شاکی قاعدتا صدا‌و‌سیما باید باشد و باید شکایت انجام دهد. پلیس و دستگاه قضایی هم مسئول رسیدگی هستند.